Contribution from “An Irosanon”

Kon may mga nangyayari na apektado an kadaghanan, an normal na reaksiyon (default reaction bagaw) mao an gahuyon an atensiyon san mga nasa poder – gobyerno, pulis, maestra-maestro o prinsipal, manehamiyento sa kuryente o tubi, nan kon arin o sin-o pa na embwelto.

Kasi-kasi ngani diri man gahoy atensiyon hamok kundi dagos tamuyaw.

Indikasyon san inbolbado nan may pagherot na namamanwaan an padagos na pagreparo san kada sayo lalo na sa lokal na gobyerno. Kaya tama lang magreparo lalo na kon tama man an mga inpapa-abot sa embwelto.

Para kay sa diri masala, walo sa napulo na tamuyaw nasayop man an intatamuyaw. Kon baga, nagbabatok sa sala na puno (barking at the wrong tree).

An implikasyon sadi? Embwelto man an kada sayo na tama man kuta na an mga pagreparo o pag-omaw na inpapa-abot nan sa inpapa-abotan. Nan mas mayad kon an mga ini konstruktibo na mga kritisismo, diri kay mga basang hamok na patara-tara para lang magpa-abrak o mangra-ot sin kapwa.

Orog an paghinguha san presente na administrasyon na mapaayad nan padagos maaturgaran an mga mandato sadi. Kaupod na didi an haros inuuruadlaw na paghali ramok nan mga kaulangan sa mga dalan, bangketa nan sulod san plasa. Yada man an uru-adlaw na paglimpiya nan pangolekta mga basura. Hasta na an pagdakop mga lagalag na ayam. Nakadagdag pa didi an pag-interbener na kan Lokal na Gobyerno san problema sa tubi na kargo dapat san Irosin Water District.

Sa mga bagay na ini, napapasepara na an kahalagahan nan importansiya san kada sayo sa pagsustiner san mga bagay na apektado an kadaghanan. Sa mga ulang, halimbawa na an mga nagpaparada nan nagtitinda sa mga dalan o bangketa, embwelto an kada sayo na direkta reparohon an mga namag-parada o tinda sa mga sala na lugar para diri ini paghimoon. Diri na maghanap awtoridad para mao an magsuhay.

Iupod na san kada sayo an pag-suhay sa mga para-ati, para-sigarilyo sa mga publiko na lugar, mga hayop na basang lang pangbuhian, iligal na namag-hantak o tupada, paramuda, nan iba pa.

Idagdag ta pa didi an padagos na pagtanom nan pagpatubo mga puno, nan pangataman san mga kadlagan. Wara na sa 14 porsiyento an mga puno sa ato kabubudlan nan mga lugar na kaipuhan may mga puno (forest cover). Kaipuhan mahimuan ini solusyon para maseguro na diri maghukod an ato mga burabod nan padagos na mayon kita makukuwaan malinig nan maiinom na tubi.

Wara mangyayari sa kareklamo na wara tubi kon an mga natural o endemic na mga puno nato diri madagdagan. Niyan na an tama na oras nan adlaw magtaranom, magpaturubo nan mangataman mga puno. Diri sa aga o kon san-o pa.

Sa mga paagi, manera o inisyatiba na ini san kada sayo, kada pamilya, magkararani, komunidad, barangay, gobyerno nan pakadto sa bilog na bongto, masusustiner nato an mga bagay na kasi-kasi inaasa san kadaghanan sa awtoridad.

Wara sin habo san kalinigan, katoninongan, kabisayan, mayad na kaugalian nan gawi-gawi lalo na san ato kabataan, sustenable na kauswagan nan pangkabilugan na kaayadan nan prosperidad para sa Irosin nan para sa kada Irosanon.

Kaipuhan lang na may batugan ini. Kaipuhan bumatog ini sa ato sadiri. Diri na paghulaton o iasa sa iba. Diri sa aga o kon san-o pa. Niyan na.

• Current Events