Even before the Spaniards came, Bicolanos already believe in spirits. Bako tabi su ispiritung nakakaboyong. Ini su mga inaapod na “tawong-lipod”. Kapamilya sinda kan mga inaapod na duwende, engkanto, asin iba pa.
Pero literally speaking, igwa man ki mga tawong-lipod na puwede mo mahiling, makaptan, asin maka-istorya. Ini su mga tawong lipod sa ngonyan na panahon na mga silent achievers, writers, philantophists, poets, etc. Habo lang ninda maging limelight. An iba nasusupog, an iba habo maging self-serving, asin an iba mas gusto an dai nabibisto. Ini su sinasabi ni Atty. Benjie kan Bulan Observer na an pangaran, Anonymous. Minsan man, an iba dai nadidiskubre dahil su mga tawong dapat magbisto saiya iba man an hinihiling. Pinaka-simpleng ehemplo iyo an eleksiyon kung saen su mga botante mas hinihiling asin mas ibinoboto su sikat (artista, komentarista sa radyo) bako su mga tunay na kuwalipikadong kandidato.
Dahil digdi, naoogma akong i-share saindo an sarong un-edited na kontribusyon kan sarong modernong tawong-lipod na nagpapabistong “M.I.” . An saiyang kontribusyon sarong kasimbagan sa rawit-dawit ni Nery Ronatay naenot na niyatong inilaag sa blog na ini. Salamat tabi M.I. sa kontribusyon.
Nuarin Pa?
Makulog sa boot an sakuyang namamatean
Arog kan dati na dai ko masabutan
Ang enot na pagkamoot na dai nawawara sa puso sagkod pa man
Hinanap, nahiling, mawawara guiraray
Dai sukol ang kulog kan namamatean
At mawara guiraray an haloy na hinanap
Padaba ko, padaba ko, padaba ko
Namumutan ta ka
Pero uni na an satuyang buhay
may iba ng kadamay
Nuarin pa? nuarin pa?
An magkahuron kita
An maghilingan kita
An magsabi kan gabos na namamatean
Na haloy na nagkaturog, kan magmata, nahiling na, mawawara pa?
Haloy ka nang dae nagtaram kan saimong pagkamoot
Haloy kang pighalat, hain ka kan kaipuhan ta ka?
Naghanap ka man lamang sako?
O ako sana pa lan an naghanap saimo?
Haloy na akong luway na ginadan
kan maaraman kong ang pighahalat ko wara na pa lan.
Padaba ko, an pagkamoot ko para saimo
Hain ka???
Iba an kataning sa pagturog
Iba an kataning sa pagkaon
Iba an kataning sa paglakaw sa buhay
Padaba ko, wara na akong pighahalat siguro
Nuarin pa? nuarin pa?
An pighahalat ko ay pagkakataon
na minsan maghilingan man guiraray asin magkahuron
Ang minsang duwang puso na namoot nin dayupot….
www.biklish.com 
We have this so-called “Santiguar” the usual methods of “Albularyos” in our town. They can able to find out what kind of “Tawong lipod” ang nakasino sa sarong tawo. ngunian na masunod na eleksyon garo marhay na magpasantiguar an lambang kandidato tanganing mahiling ta kun siisay an magdadara ki kababalaghan sa mga tawo sa sarong lugar. hehehe
I could feel that the poem listed above entitled Nuarin Pa? has a very nice message. However, since I am not Bicolano….I don’t understand it.
Is there an english translation for that so that i could fully comprehend?
Thank you and more power!
thanks fungi and cj.
about the translation of the poem, yes, i e-mailed the author to translate the work as i might not do justice to the piece. this is because if i am not mistaken it was voltaire who said “Les traductions sont comme les femmes: lorsqu’elles sont belles elles ne sont pas fideles, et lorsqu’elles sont fideles elles ne sont pas belles.” In English this is translated as: Translations are like women: When they’re beautiful they’re not faithful and when they’re faithful they’re not beautiful.
[Hope i was faithful to the translation… sigh!]
Thanks for visiting. I hope we can hear from the author of the piece soon.
May I be so bold and translate ‘Nuarin Pa’ & ‘Kung sabihon kong…’ with what meagre knowledge I have of adaptation? Poets, please leave me a message if you want them deleted. Thanks!
http://discipletonone.i.ph/blogs/discipletonone/2008/10/11/attempt-no-2/
http://discipletonone.i.ph/blogs/discipletonone/2008/10/04/physio-dreams-tricycles-juvies/
May I be so bold & translate the poems ‘Nuarin Pa?’ & ‘Kung sabihon kong…” with what meagre knowledge I have of adaptation?
Dear poets, please leave me a message if you want me to delete them.
http://discipletonone.i.ph/blogs/discipletonone/2008/10/04/physio-dreams-tricycles-juvies/
http://discipletonone.i.ph/blogs/discipletonone/2008/10/11/attempt-no-2/
Thanks!
i visited the links… thanks a lot for the translations. in my opinion, they do justice to the poems and voltaire is wrong to say that translations can either be graceful or faithful but not both… 🙂
dtn, your translation is good, it can be understood by the non-bikolano readers now, I think the right title is TILL WHEN?
i think the title should be Since When?
I think kapag since when? Ang translation ay Kasuarin Pa? is it right? When-nuarin, Till When-nuarin pa, naconscious yata ako sa bikol grammar
boss J.A., salamat tabi.
* * *
joypee, thanks. And you’re right, mas tama gayud kun “Till When”…Nudi, sinurat ko sana “when” ta kun “til when” it would mean pondering on the end of something which is ongoing. “since when” asks when something commenced… Hay, makalibung pero naugma talaga ako sa tula ni Mr. Ronatay–whom, I just found out taught in the same college I was in… pero di sya pamilyar. Bka dahil ’06 ako naggradwar sa Cas.
* * *
More power Bik-lish!
a bluesy piece, inspiring a guitarist-musician to play around with it and hoping to find his own way of relating to it!
SAGKOD NGUNIAN
Sagkod ngunian
pighahalat ta ka pa man,
Dai mo sana naaraman
An sakong namamatean.
Kan ika binalikan
Iba na an saimong kaibanan
Bako na ako an saimong pig-iingatan,
Bako na ako an saimong kaipuhan,
Bako na ako an saimong pig-aapudan,
Bako na ako an kamot na saimong pigkakaputan,
Bako na ngabil ko an saimong pighahadukan,
Bako na ako an saimong pinapangaturugan,
Bako na ako an saimong namomotan.
Nagduman ako sa lain na lugar, tanganing ika malingawan
Pigpapasakitan ko lamang an sakong daghan.
Igwa man ki mga namidbidan
Pero dai ko masabotan
Ta sakong pighahanap an sakong namomotan
Sagkod ngunian.
Is this the answer to the question “Nuarin Pa?” – SAGKOD NGUNIAN
ahhh.
Ano tbe tlga ang PADABA????
pwede tbe email nlng nindo sako..
Sa SpawnZ_12@yahoo.com.
hehe..Dai ko tbe aram kung ano tlga ang ibig sabihon kan salita na ini………………………………
Ah….buda kung ano ang translation kani sa English…
hehehe,…
Pasensya n tbe kung dai ako mauronong magbicol n maray..
hehehe…
cgeh poh…………….
email nyo nlng………………….sakin…
ahhh.
Ano tbe tlga ang PADABA????
pwede tbe email nlng nindo sako..
Sa SpawnZ_12@yahoo.com.
hehe..Dai ko tbe aram kung ano tlga ang ibig sabihon kan salita na ini………………………………
Ah….buda kung ano ang translation kani sa English…
hehehe,…
Pasensya n tbe kung dai ako mauronong magbicol n maray..
hehehe…
cgeh poh…………….
email nyo nlng………………….sakin…