“So what is a rawit-dawit?”, I was asked. The easy answer was “It’s Bicolano poetry”. But I was mum. I think it’s more than a poem. It’s not just a culture but also a treasure that’s now hard to find. And reading a friend’s piece made my conviction stronger.
I’m sharing with you a piece from Nery Ronatay, a friend who suddenly found himself in the middle of safari…
kung sabihon kong dae na ako namomoot
Kung sa sarong sampaling nin hangin ika maghapot:“Namomotan mo ako?”Mangirit ako sa langit asin ma-uring-uding:“Natatakot ako.”Gari ako panganurong nakasuknong nin kadagatanAlagad an puso mo gari sapang na pinakipot nin lapnosBaad pag buminulos ako maukab an saimong pangpangImbes na tumalobo, baad an puso mo logod malamos.Kaya kung sa daguldol nin kabanggihan ika maghapot“Namamomotan mo ako?”Hahadukan ta ka asin sa mata ko tataramong:“Pinupugol ko.”Baad sa kahaluyan nakaukod akong saimo dae magtaramNin mga bagay manongod sa pagkamoot asin buhayHanggang dae pa ako handang dumugo nin tunayMaski na ngani ang kasilensiyuhan, luway akong ginagadan.
www.biklish.com 
Ano an tunay na pagkamoot? Mr. Author?
hapoton ta si nery ronatay… mas maaram siya kaysa sakuya hehehe…
hehehe sa ‘slum book’ dapat kan mga teen-agers nakasurat an hapot na yan ni orange manunungod sa kahulugan kan tunay na pagkamoot.. ja carizo, dai mo na paghapoton si nery ronatay hehehe, an totoo tabi dai man talaga ki tunay na pagkamoot, ta kun gusto mo mamatian an tunay na pagkamoot pwede ka makagadan o ika mismo an magadan…. take note, dakulon na na tawo an nagadan o nakagadan sa ngaran kan pagkamoot. hehehe
ta an pagkamoot daa, dai minariparo kan ano man na mga negatibo o positibo na comentario kan komunidad.
an tawo baga kapag namomoot garu buang-buang… kun sa mata nin ibang tawo demonyo an hitsura o ugali kan namomot-an ta, alagad para namomoot na tawo saro siyang angel sa mata niya.
sabi ngani kan sarong author na si anonymous, hehehe: ine siguro si anonymous gadan na ine hehehe… ta dakulon ako nababasa na an author kapag not identified, anonymous an ngaran… just kidding
Immature or conditional love says: “I love you because I need you.”
True or Mature love says: “I need you because I love you.”
Atty Benji: garo ka si barkadang kong atty. i heard the last two lines from him actually. I really like your reading your thoughts.
hehehe… ayos ka talaga atty. benjie. hiling ko man, an pilosopiya kan pagkamoot pareho man kan hapot na sagkod ngonyan dai pa nasisimbag. ini an hapot na: Ano an kahulugan kan buhay?
manungod man kay anonymous, ini an tawo na most quoted pero sagkod ngonyan dai pa ako nakakabasa kan libro kaini hehehe…
hehehe ja carizo you are absolutely correct!
pero minsan si ka freddie aguilar sa kanyang kanta o composition nag-attempt na i-define an kahulugan kan Buhay, sabi nya:
“Ang BUHAY, parang awit lamang, na mayron simula at may katapusan”, blah blah blah…..
kaso dai ko na po aram an kasunod na lyrics….
funny! will try to check the rest of the lyrics. magayon siguro makumpleto yan…=)
nata daing tunay na pagkamoot? siguro an makasimbag kan hapot ko namatean na ang tunay na pagkamoot. Tunay ka na bang namoot?
An kahulugan kan buhay ay pagkamoot.
Nuarin pa?
Makulog sa boot an sakuyang namamatean
Arog kan dati na dai ko masabutan
Ang enot na pagkamoot na dai nawawara sa puso sagkod pa man
Hinanap, nahiling, mawawara guiraray
Dai sukol ang kulog kan namamatean
At mawara guiraray an haloy na hinanap
Padaba ko, padaba ko, padaba ko
Namumutan ta ka
Pero uni na an satuyang buhay
may iba ng kadamay
Nuarin pa? nuarin pa?
An magkahuron kita
An maghilingan kita
An magsabi kan gabos na namamatean
Na haloy na nagkaturog, kan magmata, nahiling na, mawawara pa?
Haloy ka nang dae nagtaram kan saimong pagkamoot
Haloy kang pighalat, hain ka kan kaipuhan ta ka?
Naghanap ka man lamang sako?
O ako sana pa lan an naghanap saimo?
Haloy na akong luway na ginadan
kan maaraman kong ang pighahalat ko wara na pa lan.
Padaba ko, an pagkamoot ko para saimo
Hain ka???
Iba an kataning sa pagturog
Iba an kataning sa pagkaon
Iba an kataning sa paglakaw sa buhay
Padaba ko, wara na akong pighahalat siguro
Nuarin pa? nuarin pa?
An pighahalat ko ay pagkakataon
na minsan maghilingan man guiraray asin magkahuron
Ang minsang duwang puso na namoot nin dayupot….
matibay ka, M.I! garo baga bistado mo ako, asin bistadao a ka man. garo inistorya ko saimo an sakong experience asin ginibohan mong tula… mabuhay ka!
Kumendasyon para kay Nery Ronatay. Matapos magparabasa asin magsurat nin tula sa Ingles, masiramun sa talinga ining “kung sabihon kong dae na ako namomoot.’
* * *
J.A. naogma talaga ako ta nahanap ko ining blog (serendipitous pati, because the searchword was my grandpa’s name, as you know in the post here: https://biklish.wordpress.com/2008/06/17/20080616-01/) ayusun. Namoot ako ulit sa bikol culture. Ei, what part of Bikol are you from?
Thanks.
@dtn, sa legazpi an ginikanan ko. 🙂
Iyu mananggad noy ta biyu pati akong ginirabuhan sa poem na ini. Talaga daw na maogma ang makakaua ka baga ning blog na pwede kang magtaram kan saimong dialect ta duman sa blog ko english, tagalog at kapampangan lang ang mga nagkokomento although minsan igwa man nakakasurabag saro-saro na bikol 🙂
Pero ining pagkamoot daa siring kan pamosong kasabihan kan high school pa man ako, ang pagkamoot daa, dayaday asin lipotok sirin man kan pagkamoot kan langaw sa udo haha!
heard that many times from pure bicolanos! hahahaha! funny ka, juliet! makulog ngani an boot ko sa sakong mga magurang ta nin dahil sa kultura sa samong harong mayo akong nanudan na tataramon na kaya kong gamiton na garo first language ko. kumbaga, bakong lipotok asin dayaday an sakong pagkamoot sa mga tataramon na nanudan kong gamiton. hilaw ang pag gamit ko sa gabos na tataramon na ini. =(
para tabi sa gabos:
in my previous comment, sabi ko “dai man po talaga ki tunay na pagkamoot, ta kun hahanapon niato an tunay na pagkamoot posible na ika an magadan o ika so makagadan… dowang dalan sana, pwede buhay o kagadanan an kahulugan kan tunay na pagkamoot. Totoo tabi iyan!
An Biblia mismo igwa nin dowang kahulugan kan tunay na pagkamoot, sabi sa JOHN 15:12-3 an tunay na pagkamoot ay KAGADANAN. Sa sarong lado naman sabi kan Biblia sa 1 Corinthian 13:4-8 an tunay daa na pagkamoot ay PagKABUHAY o Buhay na daing kasagkuran.
TO LOVE, someone must die……
In JOHN 15:12-13 “This is my commandment, that you love one another as I have loved you. Greater love has no one than this, than someone lay down his life for his friends.”
Meaning, There is a high price for love. You can have it for free but it will cost everything. You cannot love without paying the full price.
God will allow us to choose to live our lives, (whether to die for someone we love or not) but there is a price to pay. If we do so we will never really and fully know Him nor experience the fullness of the life promised to us in Him. There is a higher and GREATER love. Love of this magnitude can only be received, experienced and given away through DEATH.
In order for us to have Greater Love, we must die, laying ourselves down for people.
ON THE OTHER HAND, LOVE is life, or the fulfillment of life to the fullest….
In 1 CORINTHIANS, “Love is patient, love is kind. It does not envy, it does not boast, it is not proud. It is not rude, it is not self-seeking, it is not easily angered, it keeps no record of wrongs. Love does not delight in evil but rejoices with the truth. It always protects, always trusts, always hopes, always perseveres. Love never fails”.
kaya para sa gabos na sagkud ngonyan padanay na naghahanap kan tunay na kahulugan kan PAGKAMOOT, masasabi ko lang tabi, an katuninungan asin kamurawayan kan Kagurangnan mapasaimo man asin satuyang buhay na daing kasagkuran… Amen!
hehehe.. god bless us all..
attybenjie, siguro seminarista ka before ka naging atty?
kagayon kaining rawit-dawit ni mr nery ronatay hehe. sa panahon ngunyan, bihira na kita makabasa ki mga arog kaining plos na bicol. sabi ngani ni dtn, mas namomoot lugod kita sa kulturang bikolnon 🙂
kumusta mga oragon. pwede man tabi magsumitir kan sakuyang pagbalo sa mga rawit-dawit.
Muro
an sakong muro tiriko
habo magtubod sa dunong
habo magsurat nin pagkamoot
an plauta ko man nasuba
palso an mga nota
habo irokyaw an gaya-gaya
sa luhang gilidon
kamurawayan sa panganoron
gabos sana tanawon….
Bituon asin Panginoron
tara bituon kan banggui
haen ka ngonyan?
baga tangis an tao
sa panganoron na sugo mo
uran nahuhulog sa sakong payo…
Repeki
tukdoan mo ako magrokyaw
mantang natatahuban nin tangis
sa tangraw kan banggui
nakaduko sa sakong plauta
arog kan mga doot sa oma
nalalagalag, namumundo sa repeki
Maray na aldao po.
Naogma ako sa saimong tula “kung sabihon kong dae na ako namomoot” napangirit mo ako sa aldao na ini.
Magayanon talaga magparabasa nin bikol ano.
Mabalos sa saimong pag pursigi na mapreserba (tamang bikol pa baga ene) an satuyang tataramon.
Bogz
Salamat, Bogz, sa pagbisita. An tula na nabasa mo kontribusyon kan saro sa satuyang mga amigo na si Nery Ronatay.
Welcome man an iba na magtao ki kontribusyon maging rawit-dawit man iyan, retrato, o essay … halat, ano ngani an essay sa Bikol? 🙂
to J A Carizo
Poon kan nagbukas ako kan website nindo, pirmi pirmi ko na syang pigabicita, maski pa ngani pig pa para ulit ulit ko, garu dai lamang ako nagsasawa. Pagmate ko nawawara an stress ko. Magayon pagbasahon ang mga tula maski su mga literary pieces mo J A gustuhon ko pagbasahon. Maski ngani mga comments. Sus ta wara ako pig palampas.
Si dtn, poon pa kan high school days nya sa DWHS sagcod kan college days nya sa BU regular contributor na sya can school papers ninda. Naging editor in chief sya sa papers kan BU. Maski su nguhod nyang tugang na babaye marayon man
magsurat ki mga “essays”
Sarong bes, pinasurat ki essay su tugang ni dtn kan maestra nya. Tama ka napublish ito sa schoolpaper ninda, kaya lang an makamundo ta ibang ngaran an nakapirma. Natural, kan nabasa ito kan tugang nya nag usip sya kay dtn, kaya an ginibo nya nagsurat sya duman sa school paper kung nata ta siring su ginibo nya. And believe me, it was beautifully done. Talagang ma feel mo su raot kan boot, may kaiba pa itong threat, he he he. Mala baga ito kan suminunod na pagluwas kan paper ninda may written apology su teacher nya. Saludo ako saindang magtugang ta pareho sindang marayon magsurat.
Sana sarong aldaw mahiling ko man na may i sumiter man syang essay or poem.
@ Iron Lady,
Nakakataba man ki puso an komento mo.
I read DTN’s pieces including the translations to the poems of Mr. Ronatay and M.I. They were all beautifully done. I wish I could read also her sister’s writings? hehehe.
Sumguy also did well and was active commenting in this site. I just hope I can hear again from him soon.
Thanks for the comments and the visits. More power to you!
aztig man ang bikol poems digdi…
hehe…
I read your posts for quite a long time and should tell you that your posts are always valuable to readers.
magayunon an mga laag na detalye igdi hehe uragon talaga an mga bikolnon
nuarin masasabing an pagkamoot nin sarong tawo totoo???
eiajih>> from iriga city.,., hehehehe!!
nuarin masasabing an pagkamoot nin sarong tawo totoo>< eiajih iriga city.,.
To M.I: Gosh! Are you describing what am feeling?
@J.A. Carizo,
sinabi mo na mas maaram saimo si Nery Ronatay tungkol sa isyu kang pagkamoot. Pwede ko tabi hapoton saiya ang eksaktong translation kang word na ORGASM sa bikol? Kung sa tagalog ini ang rurok ng luwalhati, ano po tabi ini sa bikol? Sana po makakua ako ki kasimbagan saindo ta haloy ko na man ining tighahanap.