Inso Ubalde | An Irosanon

An nakatala na orihinal na ngaran san Irosin mao an Hin-ay. Gikan daw ini sa Albayanon na termino na anhay o gusto sabihon diyu-diyo na paitaas o paibaba. Nasa may parte San Agustin daw kaya sadto an sentro san Irosin na baryo pa san Bulusan. Diyu-diyo paitaas kon mapa-Bulusan pa-Sirangan, o diyu-diyo pababa kon pakadto sa luyo na direksiyon pa-Sunlupan. Anhay sa madali na surumaton.

Sayo pa hinalian daw san termino na Hin-ay mao an hinan-ay. Mao kuno an pagkabisay san tupos o bandala sa himuan sin hiniro na baga an korte san nagkakapang na halas. Mao man daw kaya an korte san balatas sa salog sa Irosin hali sa banda Sirangan pakadto sa Sunlupan.

Sumunod na naging ngaran san Irosin mao an San Miguel. Nangyari ini san maging independiyente na daw an Irosin sa Bulusan nan magkamay-on na ini sadiri na simbahan, sa insasabi na sinimbahanan sa may San Agustin.

Alagad, base sa uru-istorya, sige kuno an tiris san mga ingod sa Irosin dahilan san makusog na sulog san mga salog nan mga sapa lalo na kon tag-uran. Susog pa, an mga maereyahon daw na mga gurang nginaranan na hamok Irosin an dating San Miguel para tuya-tuyaon an mga engkanto nan mapundo na an ka-iros o ka-tabas san ingod.

May saro pa na sinasabi na etimolohiya (etymology) o hinalian san ngaran na Irosin. Mao ini an irosi na an gusto sabihon hatagan o bahinan. Sayo man ini na Albayanon na termino na ingagamit halimbawa sa pagsabi “Irosi na nin maluto si Polano”. Posible man daw na sarong porma man ini san termino na “heras” o hatag.

Kaya diri harayo an posibilidad na gikan an Irosin sa boot na maugay, kesan sa engkantong balingag na hamok insusunay-sunay.

• Current Events