Halos kasabay kan bush and forest fires na nangyayari sa mga banwaan kan Manito, Rapu-rapu asin Bacacay iyo man an pagluwas kan Competitiveness Ranking kan mga siyudad asin municipalidades kan Pilipinas. Maski dagos-dagos an pag-omaw ni Gobernador Joey Salceda sa Polangui sa pagiging numero-15 sa ranking, dai kaini natabunan ang pagdakula kan mga huring-huding lalo na sa social media na pinapadusahan na an Albay sa mga gibo-gibo kan mga lokal na opisyal kaini kaiba na an mga lideres kan mga munisipyo asin mga siyudad. Minaluwas kaya sa ranking na wara sa top-10 an mga munisipyo asin siyudad kan Albay.
An Competitiveness Ranking sa paagi kan Cities and Municipalities Competitiveness Index (CMCI) iyo an ginibo kan National Competitiveness Council para maaraman arin o anung mga siyudad asin banwaan an maaapod na competitive asin makatabang sa publiko asin pribadong sektor sa pag-aram saen an mga lugar na maray magnegosyo, gurano kadali maki-transaksyon sa mga lokal na gobyerno para sa pag-laag nin negosyo, asin gurano an gastos sa pag-aayos kan mga papeles para sa sarong negosyo.
An CMCI sinusukol base sa 28 indicators na ginu-grupo sa tulo: economic dynamism, government efficiency, and infrastructure. An mga score tino-total asin an overall score iyo an ginigibong basehan sa pag-ranggo kan mga LGU. (An mga detalye sa CMCI makukua sa website kan National Competitive Council.)
Base sa ranking, ika 3 an Naga City sa bilog na nasyon na may total na score na 49.08. Numero 1 an Naga sa government efficiency asin ika-4 ini sa economic dynamism. Ika-17 an Iriga City na may score na 38.92 samantalang an ika-23 an Legazpi na may score na 37.46.
An mga siyudad nin Masbate asin Sorsogon ika 112 asin 113 an mga ranggo.
Sa bilog na nasyon, 136 an bilang kan mga siyudad na kaiba sa ranking.
Sa lado nin mga munisipyo, numero-1 an Daet kan Camarines Norte sa pagiging highly competitive sa bilog na Pilipinas. Ini may overall score na 43.23. Pang-15 ang Polangui kan Albay na may score na 37.07; asin pang-18 an Pili kan Camarines Sur na may 36.55.
Warang nakalaog sa top-100 na hale sa Albay. Sa top-200, solamenteng an Pioduran na nasa ika-167 an kasabay.
Nasa 399 na munisipyo an kasabay sa ranking.
Ano an mga mensahe kaini?
Generalmente, dipisil magnegosyo sa Region 5 lalo na sa Albay. Nagkapira lang an lugar medyo maayos an patakaran asin madali ang pag-laag nin establisimiento de negosyo. Indikasyon ini na warang “connect” an esfuerzos ni Salceda sa esfuerzos kan mga siyudad asin munisipyo bako lang sa Albay kundi sa bilog na rehiyon. Kun dai ini maaayos, nungkang maging sustainable an tourism program kan rehiyon. Siring man an economic growth na sinasabing pinaka-marikas sa bilog na nasyon. (Ilingon: Bicol Region records fastest economic growth in 2013.)
Ikaduwa, indikasyon man ini na kaipuhan repasuhon an mga business processes asin investment plans kan mga lokal na gobyerno. Katunayan, an mga tax rates asin market ordinances kan nagkapirang local na gobyerno sa rehiyon 1980s pa o 1990s. Gustong sabihon, apektado pa kan pulitika an mga tax/market ordinances dahil takot an mga elihidong opisyal na kung baguhon ninda ini, dai na sinda iboboto sa masunod na eleksiyon. An problema, kun panahon pa ni kopong-kopong an mga ini, dai ini makakasabay sa mga pagbabago lalo na sa “need for speed” kan pag-proseso kan mga papeles sa pag-establisar kan mga negosyo. Lalo ining magiging problema sa pag-abot kan 2015 ASEAN integration.
Ikatulo, indikasyon ini na may mga opisyal asin emplyedao kan mga lokal na gobyerno na imbuwelto pa giraray sa “padulas” para rikasan an trabaho. Gabos na negosyante gustong marikas an pagproseso kan mga papeles dahil an nasasayang na oras, kalugian na dakula. Para rumikas, yaon an “padulas”. Ini an resulta kan nagkapirang pag-aadal manungod sa korapsyon asin sinusuportahan ini kan mga kaso sa Ombudsman kun saen imbuwelto an nagkakapirang lokal na opisyal sa kabikolan.
Sana an mga ini magsirbing pamukaw sa satuyang mga lokal na opisyal. Maraot bagang pirmi na sanang nangungulputan sa karahayan asin pirming nangengenotan sa korapsyon o kapalpakan. Bakong iyo, padi?
www.biklish.com 